ΑΝΑΛΥΣΗ*
Τι ωθεί τον Κύπριο πρόεδρο και ετοιμάζει μέτρα; Η συνεργασία μεταξύ των δύο Κοινοτήτων δεν απασχόλησε ιδιαίτερα την κυπριακή κυβέρνηση όσο καιρό ήταν ο Χριστοδουλίδης υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Αναστασιάδη. Η πολιτική της ήταν μάλλον στραμμένη στην αντίθετη κατεύθυνση. Τώρα, όμως, οι συνθήκες άλλαξαν.
Ο Κύπριος πρόεδρος δίνει μάχη να πείσει διεθνώς για τις προθέσεις του. Η διεθνής κοινότητα δυσπιστεί έναντι της Λευκωσίας, ενώ το τελευταίο διάστημα έγινε πολύ πιο επικριτική για όσα συμβαίνουν επί του εδάφους. ΟΗΕ και Ε.Ε. υποδεικνύουν την ανάγκη να αναστραφεί το κλίμα της διαίρεσης στο νησί και να οικοδομηθεί ξανά η δικοινοτική συνεργασία: «μέχρι να βρεθεί λύση, μπορούν να γίνουν πολλά για να δημιουργηθούν οι συνθήκες για την επανέναρξη των συνομιλιών», έγραψε (23/7) σε άρθρο της η Ελίζα Φερέιρα, επίτροπος για τη Μεταρρύθμιση, που έχει στο χαρτοφυλάκιό της την κοινοτική βοήθεια προς την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έλαβε κατηγορηματική θέση στο ζήτημα: η ανάπτυξη των δικοινοτικών σχέσεων, της οικονομικής συνεργασίας, των επαφών μεταξύ των πολιτών από τις δύο Κοινότητες είναι «ουσιώδης παράμετρος» της λύσης. Το μήνυμα είναι σαφές και απευθύνεται ιδίως προς την ελληνοκυπριακή ηγεσία και την κυβέρνηση: αν δεν κάνουν κάτι ουσιαστικό για την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα, θα τους σπρώξουν στην αγκαλιά της Τουρκίας. Εσχάτως, ο Γκουτέρες ζήτησε ευθέως «μονομερή μέτρα και χειρονομίες για να αλλάξει το κλίμα…».
Το Συμβούλιο Ασφαλείας ενθαρρύνει την αναζήτηση μίας ακόμα ευκαιρίας για την επανένωση της Κύπρου, αλλά πληθαίνουν οι απόψεις για ένα πλάνο «Β» στην περίπτωση νέας αποτυχίας: άρση της διεθνούς οικονομικής απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων, μετάβαση σε καθεστώς «τύπου Ταϊβάν» χωρίς διεθνή αναγνώριση.
Κινητήριος δύναμη
Η Ε.Ε. έχει επίσης εκφράσει τη στήριξή της για επανάληψη των συνομιλιών. Αλλά, καλεί κι αυτή τη Λευκωσία να ακολουθήσει «συμπεριληπτική» πολιτική έναντι της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ένα πρόσθετο βήμα: υπέβαλε η ίδια προτάσεις για να «βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των πολιτών» – με ειδική αναφορά ότι «και οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της Ε.Ε.»!
Ο κατάλογος μέτρων της Επιτροπής περιλαμβάνει:
● Επέκταση του καταλόγου μεταποιημένων τροφίμων και άλλων μη ζωικών προϊόντων για εμπόριο διαμέσου της Πράσινης Γραμμής.
● Εγκριση χρηματοδότησης της επέκτασης του εργοστασίου Μιας Μηλιάς για το ενιαίο αποχετευτικό έργο της Λευκωσίας.
● Δημιουργία νέων έργων υποδομής δικοινοτικής ωφέλειας, με πρώτο το φωτοβολταϊκό πάρκο στη νεκρά ζώνη.
● Ενίσχυση της εμπορίας του χαλουμιού/helim και πιστοποίηση επιπρόσθετων κυπριακών προϊόντων ΠΟΠ.
● Δημιουργία «One Stop Shop» υπηρεσίας για στήριξη των επιχειρήσεων Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων που ενδιαφέρονται να εμπορεύονται και να βρίσκουν εταίρους.
Μαζί με τα μέτρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαιτεί από την κυπριακή κυβέρνηση να παραμεριστούν ακατανόητα εμπόδια:
● Δημιουργία μηχανισμού διατραπεζικών εμβασμάτων για να μπορούν οι Τουρκοκύπριοι να ανοίξουν λογαριασμούς και να κάνουν τις συναλλαγές τους.
● Παραχώρηση της κυπριακής υπηκοότητας που δικαιούνται περίπου 5.000 παιδιά Τουρκοκυπρίων από μικτούς γάμους.
Ο Μάριο Νάβα, αξιωματούχος της Επιτροπής, έθεσε δημόσια την ευρωπαϊκή πολιτική: «η οικονομική αλληλεξάρτηση δημιουργεί δεσμούς επανένωσης. Το εμπόριο της Πράσινης Γραμμής δεν είναι σημαντικό μόνο για τα οικονομικά οφέλη του, αλλά και για την προσέγγιση των ανθρώπων και την οικονομική επανένταξη της Κύπρου» («Πολίτης», 8/8).
Για σχεδόν 20 χρόνια το εμπόριο των Τουρκοκυπρίων με τις ελεύθερες περιοχές είναι πολύ χαμηλό: μόλις 14,6 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, τη στιγμή που η Κύπρος εισάγει κάθε χρόνο από άλλες χώρες αγαθά της τάξης των 11 δισ. ευρώ. Μόνο το χαλούμι, δυνητικά, μπορεί να προσεγγίσει εξαγωγές πέραν των 100 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης διαχειρίζεται μια εμπεδωμένη πολιτική απορριπτισμού στο ΥΠΕΞ. Οι κρατικές υπηρεσίες εμποδίζουν την αξιοποίηση εργαλείων της Ε.Ε. για ανοίγματα προς την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα. Ομως, η επίτροπος Φερέιρα τον προειδοποιεί να μη ζητά μόνο απεσταλμένους: «δεν μπορεί να δοθεί ώθηση μόνο από έξω. Οι Κύπριοι και των δύο Κοινοτήτων πρέπει να αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη της διαδικασίας αυτής και να βρουν τρόπους για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, σχέσεων και εξεύρεση κοινών λύσεων…»
Εμμονές και δόγματα
Μπορεί ο Χριστοδουλίδης να αφομοιώσει τα μηνύματα αυτά; Μπορεί να αποδείξει, όπως είπε στους Βαρωσιώτες, ότι «στην πράξη η Κυπριακή Δημοκρατία νοιάζεται για το σύνολο του κυπριακού λαού, ενδιαφέρεται πραγματικά για τις ανησυχίες και των Τουρκοκύπριων συμπατριωτών μας»; Οι συνεργάτες του ξεσκονίζουν διάφορα μέτρα που επινόησαν κατά καιρούς: ιατρικές υπηρεσίες μέσω Γενικού Συστήματος Υγείας, παροχές Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μέχρι και προγράμματα κατάρτισης. Θα προσπαθήσει να εμφανίσει κάτι ως τολμηρό και ευφάνταστο. Δύσκολο, όμως, να θελήσει να σπαταλήσει πολιτικό κεφάλαιο για χάρη των Τουρκοκυπρίων, δεδομένου ότι οι πολιτικές δυνάμεις που τον στηρίζουν (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ) εύκολα δυσανασχετούν.
Ο Χριστοδουλίδης μελετά «μέτρα της Κυπριακής Δημοκρατίας» κάτω από τον φακό του κράτους, ως το αφεντικό που κάνει χατίρια προς τους πολίτες. Τα βλέπει ως «παραχωρήσεις» κι όχι ως γνήσια ευρωπαϊκά εργαλεία για στρατηγική επανασύνδεση με την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα. Οι συνεργάτες του προέδρου ενεργούν με δογματισμούς: «μη αναγνώριση», μη «αναβάθμιση» του ψευδοκράτους». Εντάσσουν το κάθε τι στη δική τους εμμονή με σκοπό να το «κόψουν».
Ο ίδιος ο Κύπριος πρόεδρος είναι επιρρεπής σε αυτά τα δόγματα. Πριν από ένα μήνα, μπήκε σε μια εντελώς άστοχη αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πείστηκε να παίξει χοντρό παιχνίδι με τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής για να ικανοποιήσει αιτήματα των Ελληνοκύπριων βενζινοπωλών κοντά στην Πράσινη Γραμμή. Χάνουν πελάτες αφού εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι καθημερινά εφοδιάζονται φθηνά (έως και 40%) καύσιμα από τα κατεχόμενα.
Εκανε αυθαίρετη ερμηνεία όρων του Κανονισμού και επιστράτευσε τα τελωνεία για να εκφοβίσουν με πρόστιμα τους πολίτες και να τους ταλαιπωρήσουν με ελέγχους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντέδρασε ακαριαία, αδειάζοντας την κυβέρνηση: όχι μόνο δικαιούνται οι πολίτες για προσωπική χρήση να εφοδιάζονται με καύσιμα, αλλά μπορούν να κουβαλούν επιπρόσθετα και ένα… 10λιτρο μπιτόνι!
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρο
