Απόψεις /// Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Παντελής Μπουκάλας 04.06.2024
Πανελλήνιες Εξετάσεις, αχρείαστα δραματοποιημένες (το «αχρείαστα» όχι με τη σημασία της λέξης στη σκληρή δήλωση του πρωθυπουργού «αχρείαστη η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί»). Γ΄ Λυκείου, μάθημα Εκθεση. Θέμα Β΄, ερώτηση 4η: «Αμβλύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες τα ταξίδια» ή όχι; Σ’ αυτό κλήθηκαν να απαντήσουν οι μαθητές, διαβάζοντας πρώτα το κείμενο «Η αξία του “ταξιδεύειν”».
Ω, ναι, απαρέμφατο, η χρήση του οποίου έγινε μόδα. Τεκμήριο λογιοσύνης υποτίθεται. Ή ικανότητας στην αφαιρετική σκέψη. Και επειδή το απαρέμφατο «ταξιδεύειν» «κανένα στόμα δεν το ‘βρε και δεν το ‘πε ακόμα», γιατί καμιάν ανάγκη δεν είχε να το πει, η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων το έκλεισε σε εισαγωγικά. Αχρείαστα όσο και τα εισαγωγικά που φορτώνει η γυάλινη δημοσιογραφία σε κάθε μεταφορά: «”Φωτιά” οι τιμές του ηλεκτρικού» (εδώ τα εισαγωγικά λειτουργούν αθωωτικά για τους κερδοσκόπους, και για την κυβέρνηση βέβαια, που θεάται τη φωτιά), «”Καμπάνα” στον επίορκο δημόσιο λειτουργό», αστυνομικό, εφοριακό, τελωνειακό κ.ο.κ. Ανίκητο, δυστυχώς, το βαθύτατο κράτος.
Πιθανότατα οι συντάκτες των θεμάτων άντλησαν το νόημα του «αμβλύνω» από τη γεωμετρία. Τι είναι η αμβλεία γωνία; Μεγάλη. Ανοιχτή. Διευρυμένη. Και επειδή «η προπαραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται όταν η λήγουσα είναι μακρά», συνάγεται ότι «αμβλύνω» σημαίνει μεγαλώνω, ανοίγω, διευρύνω. Δεν χρησιμοποιείται έτσι ούτε στον προφορικό ούτε στον γραπτό λόγο; Δεν το δίνουν με τέτοιο νόημα τα λεξικά; Τι να μας πουν κι αυτά. Μήπως τόλμησε κανείς λεξικογράφος να σημειώσει πως η μοναδικότητα της γλώσσας μας πιστοποιείται και από τη σοφία της ελληνιστικής λέξης «ταξίδι», ο νοηματικός ορίζοντας της οποίας «αμβλύνθηκε» στα μεσαιωνικά ελληνικά, οπότε άρχισε να δηλώνει κάθε μετακίνηση και όχι μόνο την εκστρατεία; Τόλμησε να γράψει ότι το «ταξίδι» ενσωμάτωσε προσφυώς και την «αξία» (ιδού: τ-αξί-δι) αλλά και το αναγκαίο ταξί, αιώνες πριν υπάρξει;
Κι αν κάποιος μαθητής έγραφε ότι πρέπει να ζορίσουμε υπέρμετρα το «αμβλύνω» για να το υποχρεώσουμε να σημαίνει «διευρύνω», θα έχανε μονάδες; Και θα κοβόταν αν πρόσθετε ότι ο μουσικότατος Κωστής Παλαμάς εμφανίζεται άμουσος έτσι όπως δόθηκε ένας στίχος στο ποίημά του «Το ταξίδι», «ατέλειωτο, έρμο, σ’ άγνωστη χώρα», με τη λέξη «άγνωστη» αντί της σωστής «αγνώριστη»;
ΠΗΓΗ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ